Οι φυσιολογικές και ταχείες μεταβολές των λειτουργιών της εγκύου όπως η αύξηση του βάρους, του μεταβολισμού, η αύξηση όγκου αίματος οδηγούν πολύ συχνά σε αναιμία, διαβήτη κυήσεως, υπέρταση, υπερλειτουργία του θυρεοειδή, κατακράτηση υγρών και οίδημα κάτω άκρων αλλά και υπόταση σε ύπτια θέση. Σε περιπτώσεις γυναικών ήδη καταβεβλημένων από ορμονολογικες και ανοσολογικές διαταραχές, οι μεταβολές αυτές μπορούν να έχουν ακόμη εντονότερες επιπτώσεις στην φυσιολογία του σώματος.
Στη στοματική κοιλότητα, τα πιο συχνά απαντώμενα προβλήματα είναι οι νόσοι των ούλων, ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα, επουλίδες κύησης, αιμορραγίες λόγω υπέρτασης, διάβρωση σκληρών οδοντικών ιστών ως αποτέλεσμα συχνών εμέσεων και οιδηματώδης βλεννογόνος. Τα συνήθη συμπτώματα της ουλίτιδας (όπως και της ουλίτιδας κύησης) είναι:
- Ερυθρά, επώδυνα, υπερπλαστικά και φλεγμονώδη ούλα
- Συχνές αιμορραγίες, είτε αυτόματες είτε κατά την διάρκεια βουρτσίσματος
- Κακοσμία και δυσγευσία
Επουλιδα εγκυμοσυνης- Πρόκειται για εξογκώματα των ούλων που έχουν στην επιφάνεια πολλά μικρά κόκκινα στίγματα. Είναι καλοήθεις μικροί όγκοι που εμφανίζονται κατά το δεύτερο τρίμηνο σε περίπου 10% των εγκύων και συνήθως εξαφανίζονται με το τέλος της κύησης.
Η ύπαρξη περιοδοντικής νόσου σε εγκύους έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο πρόωρου τοκετού. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ομοσπονδία Περιοδοντολογίας, οι γυναίκες που κυοφορούν και πάσχουν από περιοδοντική νόσο έχουν έως επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να γεννήσουν πρόωρα και το νεογνό να έχει ελαττωμένο βάρος. Πιθανώς αυτό να οφείλεται στις προσταγλανδίνες που παράγονται από τον οργανισμό για την καταπολέμηση της φλεγμονής των ούλων, και οι οποίες θεωρούνται σαν πιθανοί παράγοντες επίσπευσης του τοκετού.
Ο επιβλέποντας γυναικολόγος γνωρίζοντας πως η κύηση συνοδεύεται από πληθώρα επιπτώσεων στην στοματική κοιλότητα, οφείλει να παραπέμψει όσες γυναίκες ξεκινούν την διαδικασία σύλληψης και όσες είναι ήδη εγκυμονούσες στον οδοντίατρό τους ώστε να μπορέσουν να αποφευχθούν επεμβατικές εργασίες κατά τις ευαίσθητες περιόδους της εγκυμοσύνης (1ο τρίμηνο και συχνά 37- 41 εβδομάδα). Εφόσον κριθεί απαραίτητο, ο οδοντίατρος μπορεί να παρέμβει ώστε να γίνει η οποιαδήποτε αναγκαία θεραπεία με τον ελάχιστα επεμβατικό τρόπο.
Όσον αφορά στις ακτινογραφίες, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αποφεύγονται γενικότερα οι εξετάσεις ή θεραπείες εγκύων με ιοντίζουσες ακτινοβολίες. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις έκθεσης εγκύων εκούσια ή ακούσια σε ακτινοβολίες για ιατρικούς λόγους. Ο κίνδυνος που διατρέχει η εγκυμονούσα και το έμβρυο από την λήψη τοπικής ακτινογραφίας (με συγκεντρωμένη ακτινοβολία στην κεφαλή) για οδοντιατρικούς διαγνωστικούς σκοπούς θεωρείται από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας αμελητέος. Εφόσον έχει ενημερωθεί το ιατρικό προσωπικό για την εγκυμοσύνη, λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα (χρήση ποδιάς μολύβδου) ώστε να προστατευθεί το έμβρυο.
Κύριο μέλημα των οδοντιάτρων θα πρέπει να είναι η ανακούφιση από τον πόνο και η αντιμετώπιση της φλεγμονής ώστε εάν είναι δυνατόν να παραταθεί η θεραπεία για μετά τον τοκετό. Σε επείγουσες καταστάσεις, όπου πρέπει να χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή και τοπικά αναισθητικά, πάντα σε συνεννόηση με τον γυναικολόγο, μπορούν να χορηγηθούν τα συνήθη παυσίπονα και αντιβιοτικά και να γίνει τοπική αναισθησία με λιδοκαΐνη + 2% επινεφρίνη, μεπιβακαίνη 3%, με προσοχή στην συνολικά χορηγούμενη ποσότητα φαρμάκου. Μπορούν επίσης να χορηγηθούν ως παυσίπονα παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη, ως αντιβιοτικό η πενικιλίνη, αμοξυκιλλίνη, κεφαλοσπορίνες, κλινδαμυκίνη. Επίσης θεωρούνται ασφαλείς οι πλύσεις με χλωρεξιδίνη (αντιμικροβιακος παράγοντας) και η φθορίωση.
Γενικά χαρακτηριστικά κάθε τριμήνου και οδηγίες προς τους θεράποντες ιατρούς και τις εγκύους ασθενείς.
Πρώτο τρίμηνο (σύλληψη έως 14η εβδομάδα): Ταχεία διαίρεση κυττάρων και οργανογένεση. Επομένως αποτελεί περίοδο με μεγαλύτερες πιθανές επιπλοκές λόγω στρες. Το 50-70% αυτόματων αποβολών συμβαίνει κατά την περίοδο αυτή.
Οδηγίες
- Η ασθενής θα πρέπει να εκπαιδευτεί σχετικά με τις αλλαγές στην στοματική κοιλότητα λόγω εγκυμοσύνης.
- Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην διατήρηση καλής στοματικής υγιεινής και να δοθούν οδηγίες για τον περιορισμό οδοντικής πλάκας και τερηδονισμών.
- Οδοντιατρικές εργασίες θα πρέπει να περιορίζονται σε αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών η σε απλούς καθαρισμούς.
- Αποφυγή ακτινογραφιών, εκτός κι αν κρίνεται απολύτως απαραίτητο σε έκτακτες περιπτώσεις και πάντα με χρήση προστατευτικών μέσων.
Δεύτερο τρίμηνο (14η έως 28η εβδομάδα): Η Οργανογένεση έχει ολοκληρωθεί και πλέον ο κίνδυνος που διατρέχει το έμβρυο είναι πολύ χαμηλός. Κάποιες πιο επεμβατικές οδοντιατρικές εργασίες μπορούν να γίνονται πλέον με ασφάλεια.
Οδηγίες
- Οδηγίες διατήρησης καλής στοματικής υγιεινής με στόχο τον περιορισμό οδοντικής πλάκας και τερηδονισμών.
- Αν κριθεί απαραίτητο, αποτρύγωση με υπερήχους ή εργαλεία χειρός.
- Αντιμετώπιση ενεργών φλεγμονών και τερηδονισμών.
- Αισθητικές οδοντιατρικές εργασίες.
- Αποφυγή ακτινογραφιών, εκτός κι αν κρίνεται απολύτως απαραίτητο σε έκτακτες περιπτώσεις και πάντα με προστατευτικά μέσα.
Τρίτο τρίμηνο (29η εβδομάδα έως τοκετός): Παρότι δεν υπάρχει κίνδυνος κατά την διάρκεια αυτού του τριμήνου, η κυοφορούσα μητέρα μπορεί να νιώθει αυξημένη δυσφορία, στρες και ανησυχία. Οι οδοντιατρικές πράξεις θα πρέπει να έχουν μικρή διάρκεια και να γίνονται σε τέτοια θέση ώστε να είναι πιο άνετη η ασθενής (να αποφεύγεται η ύπτια θέση). Από το μέσο και προς το τέλος του τρίτου τριμήνου αποφεύγονται όσες θεραπείες μπορούν να παραταθούν έως μετά τον τοκετό.
Οδηγίες
- Οδηγίες διατήρησης καλής στοματικής υγιεινής με στόχο τον περιορισμό οδοντικής πλάκας και τερηδονισμών
- Αν κριθεί απαραίτητο, αποτρυγωση με υπερήχους ή εργαλεία χειρός.
- Αποφυγή αισθητικών παρεμβάσεων από το μέσο έως το τέλος του τριμήνου
- Αποφυγή οδοντιατρικών ακτινογραφιών, εκτός κι αν κρίνεται απολύτως απαραίτητο σε έκτακτες περιπτώσεις και πάντα με προστατευτικά μέσα.
- Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε πως σε περίπτωση εγκυμοσύνης, ασθενής δεν είναι μόνο η μητέρα, αλλά και το έμβρυο αυτής. Όλες οι θεραπείες θα πρέπει να γίνονται μετά από συνεννόηση και συναίνεση του γυναικολόγου. Είναι σαφώς καλύτερο να αποφεύγονται φαρμακευτικές αγωγές και θεραπείες που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο ένα έμβρυο σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας έως ότου επιβεβαιωθεί η ύπαρξη ή μη εγκυμοσύνης. Οι οδοντίατροι θα πρέπει να αποφεύγουν χειρουργικές επεμβάσεις εάν δεν κρίνονται επείγουσες και τέλος, στόχος όλων των θεραπειών θα πρέπει να είναι η αντιμετώπιση εκτάκτου τραύματος, πόνου, φλεγμονής η παθολογικής κατάστασης η οποία δεν μπορεί να παραταθεί και να έχουν ως στόχο την διατήρηση καλής υγείας μητέρας και εμβρύου.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Θεολόγη-Λυγιδάκη Νάντια ΣΓΠΧ Επίκουρη Καθηγήτρια Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής Οδοντιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.: Ο ασθενής με επιβαρυμένο ιατρικό ιστορικό στο Οδοντιατρείο
Kurien S, Kattimani VS, Stiram RR et al.: Management of pregnant patient in Dentistry. J Int Oral Health, 5(1): 88-97, 2013
Livingston HM, Dellinger TM, Holder R. Considerations in the management of the pregnant patient. Spec Care Dentist. 1998 Sep-Oct;18(5):183-8. doi: 10.1111/j.1754-4505.1998.tb01737.x. PMID: 10219182.
Ελληνικη Επιτροπη Ατομικης Ενεργειας (https://eeae.gr)
Αμερικανική Οδοντιατρική Ένωση (https://www.ada.org/en/about-the-ada)